تمرکز فکربرخی از حکما، نظیر «دکارت»، مهمترین توانایی انسان را «درست راه بردن عقل» می‌دانند [۱]
محمد علی فروغی، سیر حکمت در اروپا، ج۱، ص۱۲۲.
و منظورشان دقیقا این است که فرد بتواند آن گونه که «اراده می‌کند و خود می‌خواهد بیاندیشد».
۱ - تعریف متمرکزچنان چه، شخصی بتواند موضوعی را برای اندیشیدن، انتخاب نموده و در قلمرو آن، تفکر کند و تا هر زمان که اراده کرده است، جریان فکر خود را تداوم بخشد، در حقیقت می‌توان او را فردی «متمرکز» نامید. ۲ - دیدگاه پل ژاگو درباره تمرکز فکر«پل ژاگو»، روانشناس فرانسوی معتقد است: «تمرکز فکری، عبارت از متوجه ساختن و ثابت نگاه داشتن فکر بر یک تصویر و یا مجموعه‌ای از اندیشه‌ها و افکار است.» [۲]
پل ژاگو، مانیتسیم شخصی، ترجمه مشفق همدانی، ج۱، ص۲۴۲.
۳ - آثار تمرکز فکر بر زندگی شخصی و اجتماعی انسانبه لحاظ تأثیراتی که تمرکز فکر بر موفقیت آدمی دارد، جوانان بیش از سایرین به این پدیده علاقمندند و مایلند که این توانایی در آن‌ها، ایجاد شود. این آثار در دو جنبه زندگی شخصی و زندگی اجتماعی قابل تبیین است: اولین پیامد برجسته تمرکز فکری، هدایت آگاهانه زندگی است. فرد به درستی می‌داند که از زندگی چه انتظاراتی دارد؟ و چگونه می‌تواند بدان‌ها پاسخ دهد؟ از جهت سلامت روانی نیز، موضوع تمرکز فکر، نقش تعیین کننده ای دارد. زیرا اولین ویژگی انسان سالم از لحاظ روحی، روانی، «ادراک روشن تر و کار آمد تر واقعیت» است و دومین ویژگی آن «آزاد اندیشی بیش‌تر نسبت به تجربه» می باشد. [۳]
آبراهام مازلو، به سوی روانشناسی بودن، ترجمه رضوانی، ج۱، ص۱۷۶.
و هر دو خصوصیت، همان گونه که مشهود است، به توانایی تفکر شخص، مربوط می‌شود، تأثیر دیگر «تمرکز فکری» را بر توانایی «حل مسأله» می توان بیان کرد.
این ویژگی که اولین بار به وسیله «جان دیویی» عنوان شد، عبارت است از «قابلیت شخص در این که، موقعیتی را که با آن روبرو شده به درستی بشناسد و بتواند راه حل مناسبی در آن زمینه ارائه کند»، «قدرت حل مسأله» بستگی کامل به بررسی همه جانبه موقعیت (مسأله)، بررسی راه حل‌ها و راه کارهای موجود و انتخاب بهترین راه کار‌ها و انجام راه حل مورد نظر دارد و این‌ها همه در پرتو فکر متمرکز انجام می‌پذیرد. پرفسور «کارل سی شور» به عنوان یک روانشناس یادگیری می‌گوید: «شخص متوسط فقط ده درصد گنجایش طبیعی حافظه خود را به کار می‌برد و نود درصد آن را با بی اعتنایی به قوانین طبیعی حافظه ضایع می‌کند، این قوانین طبیعی عبارتند از «اثر»، «تکرار»، «تسلسل افکار» و «تمرکز فکر». [۴]
دیل کارنگی، ناطقین زبردست، ترجمه دکتر عظیم عالم زاده، ج۱، ص۵۸.
۴ - پیامدهای تمرکز فکر در جنبه اجتماعی انساندر جنبه اجتماعی نیز می‌توان گفت، به لحاظ پیامد های خاصی که تمرکز فکر می‌آفریند. نظیر نظم و ترتیب ، برنامه ریزی، حسن تدبیر و خود رهبری، فرد واجد این خصوصیات، به سهولت می‌تواند اعتماد و اطمینان جامعه را به خود جلب نماید. جوانان متمرکز به جهت مناسبات و روابط موفق و سنجیده ای که با دیگران برقرار می‌کنند، بهتر از سایرین می‌توانند، شایستگی‌ها و کفایت های خویش را در عمل اثبات نمایند. آنان به خوبی می‌توانند درباره هر موضوعی عمیقا بیاندیشند و هر زمان که اراده کنند، خود را از فکری به فکر دیگر، منتقل نمایند. ۵ - پیشنهاد‌ها و راهکارهایی که جوانان را در دستیابی به تمرکز فکر یاری میبخشدشناخت و به کار بستن توصیه های زیر، جوانان را در دستیابی به تمرکز فکر یاری می‌بخشد: ۱. وجود رابطه منطقی میان برنامه ریزی و تمرکز فکر، نسل جوان را به ضرورت برنامه ریزی، واقف می‌کند. ۲.اطرافیان می‌توانند با مساعدت در زمینه برنامه ریزی و آموزش راه کارهای مفید در این مورد، افکار جوانان را به تمرکز نیرومندی، برسانند. نماز ، منشوری هزار وجه است که یک جلوه آن، تمرکز اندیشه می‌باشد، جوانان در پرتو نماز، نه تنها به معنویتی سرشار و عمیق دست می‌یابند بلکه با حضور قلب در نماز که خود تجلی تمرکز اندیشه برای یاد خداست، می توانند، این توانایی را به سایر بخش های زندگیشان، منتقل نمایند. ۳. توجه نسل جوان به آثار ارزنده فردی و اجتماعی تمرکز فکر، انگیزه آنان را در حصول این امر، افزایش می‌دهد. ۴.تمرکز فکر، موجب ذخیره نمودن قوای روحی جوانان می‌شود و به این ترتیب آنان می‌توانند به نوعی «اقتصاد نیروی روانی» دست یابند. ۵.مشاهیر بزرگ تاریخ، غالباً، اندیشه ای قوی و تمرکزی نیرومند، داشته اند. مطالعه زندگی نامه آنان، چگونگی رمز موفقیتشان و نیز تأثیر تمرکز فکر را بر پیشرفتشان، برای جوانان بازگو می‌نماید. ۶. «خلوت شخصی»، فرصتی به جوانان می‌دهد تا علاوه بر آرامش و امنیت روانی ، به تمرکز فکر نایل شوند. در چنین موقعیتی، آنان می‌توانند بهتر از هر زمانی دیگر به ارزیابی خود، زندگی و آینده بپردازد. ۷. «تمرکز فکر» یکی از توانایی‌های شخصیتی است که جنبه اکتسابی دارد. تمرکز را می‌توان از تمرین‌هایی در دقایق کوتاه و لحظه‌های زودگذر، آغاز نمود و به تمرکز مداوم و مستمر نایل شد. ثبات و پایداری در انجام تمرین‌ها می‌تواند، نتیجه مطلوبی به بار آورد. ۸.استفاده از «تلقین مثبت» در جهت «تمرکز فکر برتر»، سودمند است. جوانان با تلقین افکار و اندیشه‌هایی در زمینه هدف مطلوب (تمرکز) می‌توانند، این خصیصه ارزشمند را در خود تقویت نمایند. ۹.در جریان زندگی، سعی کنید هیچ گاه استحکام روحی خود را از دست ندهید و اگر بعد از مشورت به انجام کاری تصمیم گرفتید، نگذارید مجرای فکرتان به هیچ وجه تغییر یابد. اگر هنگامی که به کار معینی اشتغال دارید، به شما خبری دادند، سکوت خود را حفظ کنید و نگذارید توجهتان به آن مسأله معطوف شود و اگر سعی کردند که عقیده شما را در آن مورد جویا شوند، تسلط و تمرکز خود را حفظ نمایید. ۱۰. از پرگویی و اظهار نظرهای بی مورد خودداری کنید زیرا فکر شما پراکنده و مانع تمرکز فکر می‌شود. ۱۱. وضع راحتی به خود بگیرید، عضلات را شل کنید و چشم‌ها را ببندید و در ذهن خود تصویر عدد ۱ را مجسم کنید و وقتی که موفق شدید به رقم ۲ بپردازید تا ۱۰. ۱۲. چیزی که دارای شکلی ساده باشد مثلاً یک بطری را در فاصله یک متری خود قرا دهید و در ساختمان آن به خوبی دقیق شوید، گاه گاهی چشم‌ها را ببندید و شکل آن را مجسم کنید. ۱۳. یک برگ کاغذ در دو مداد بردارید سعی کنید با یک دست دایره و با دست دیگر مربعی رسم کنید. ۱۴. هنگامی که در روی یک عکس یا خاطرات خود دقیق می‌شوید، تصویر شخصی را در روح خود مجسم کنید، اگر کسی باشد که او را زیاد ملاقات می‌کنید به محض این‌که چشم‌ها را بستید فورا تصویر او در روح شما ظاهر خواهد شد. البته نباید منتظر باشید که در قدم اول به این منظور نائل گردید، بلکه باید چندین بار به تکرار آن بپردازید. [۵]
پال ژاگو، قدرت اراده، ترجمه کاظم اعتمادی.، ج۱، ص۷۸.
۶ - فهرست منابع(۱) محمد علی فروغی، سیر حکمت در اروپا. (۲) پل ژاگو، مانیتسیم شخصی، ترجمه مشفق همدانی. (۳) آبراهام مازلو، به سوی روانشناسی بودن، ترجمه رضوانی. (۴) دیل کارنگی، ناطقین زبردست، ترجمه دکتر عظیم عالم زاده. (۵) پال ژاگو، قدرت اراده، ترجمه کاظم اعتمادی. ۷ - پانویس
۸ - منبعاندیشه قم |